ZACHOWANIE W SYTUACJI ZAGROŻEŃ

Zasady zachowania się uczniów po ogłoszeniu alarmu w szkole

RODZAJE ZACHOWAŃ W SYTUACJI ZAGROŻEŃ

W obliczu szerzącej się wokół nas agresji i terroryzmu konieczna jest znajomość zachowań ludzkich w sytuacji zagrożenia życia i zdrowia człowieka. Nie wystarczy wiedzieć jak postąpić w przypadku pożaru w szkole czy nagłego wypadku. Samo powiadomienie pielęgniarki czy dyrektora nie wystarcza. Coraz częściej zaskakiwani jesteśmy znienacka i mamy problemy z prawidłowym reagowaniem pomimo posiadanych wiadomości i umiejętności. Dlatego konieczne jest łączenie wiedzy teoretycznej z praktyczną.

Zachowanie się człowieka jest formą przejawiania jego aktywności i wyraża się w działaniu i czynnościach, które mają zorganizowany i celowy charakter, są więc ukierunkowane na osiągnięcie konkretnego celu.
     Takie zachowania obserwujemy w sytuacjach normalnych, gdy nie zostaje zakłócona względna stabilność życia codziennego.
W sytuacjach trudnych, zwłaszcza wobec zagrożenia osobistego, zachwianiu ulegają relacje między rzeczywistym zachowaniem a racjonalnym zachowaniem człowieka. Które będąc zawsze zewnętrznym wyrazem aktywności, przybiera postać zachowania zdezorganizowanego.

Mówiąc o zagrożeniach mamy na uwadze zagrożenie ludzkiego życia lub zdrowia oraz tych elementów materialnego środowiska człowieka, które decydują o jego dalszej egzystencji (zagrożenia uznania społecznego, autorytetu, zajmowanego stanowiska służbowego itp.).
Sytuacja zagrożenia występuje najczęściej w połączeniu z innego rodzaju sytuacjami trudnymi, takimi jak:

• deprawacja,
• przeciążenia,
• utrudnienia,
• sytuacje konfliktowe.

Reakcja człowieka wobec zagrożenia uzależniona jest od jego zdolności dostosowania się do występujących zjawisk czy sytuacji. Czynnikami decydującymi będą wiek, płeć, wiążąca się z nimi sprawność fizyczna, a także zmęczenie, wyczerpanie, stan po spożyciu używek.
Do czynników psychologicznych zaliczymy cechy takie jak: zniewieściałość, nadwrażliwość, uzależnienie od innych, hipochondria.

Wśród czynników mających wpływ na naszą odporność na stres występuje dotychczasowe nim doświadczenie.
Jednak ne zawsze doświadczenia wynikające z ponownego znalezienia się w sytuacji zagrożenia wpływa na rozsądne postępowanie, a przeciwnie, niekiedy jest czynnikiem sprzyjający popadaniu w panikę (tak dzieje się, gdy byliśmy w sytuacji podobnej i nie poradziliśmy sobie).

Pozytywny wpływ ma zapoznanie człowieka z zasadami postępowania i sposobami ratowania, które w sytuacji zagrożenia wyzwolą działania celowe i pozwolą na poradzenie z nią sobie, a zatem będą źródłem pozytywnych doświadczeń.

Przeciwieństwem tych zachowań mogą być zahamowania przyjmujące postać:

• zobojętnienia,
• odrętwienia ,
• nawet utraty świadomości.,

Utrudniają one kontakt z zagrożonym, uniemożliwiają mu wycofanie ze sfery zagrożenia i niekiedy wymagają wprowadzenia do akcji wyspecjalizowanych sił ratowniczych, np. straży lub policji.
Na zachowanie się człowieka znaczny wpływ wywiera obecność innych osób, które także są zagrożone i pod wpływem stresu.
W warunkach zagrożenia niektórzy ludzie przejawiają nadmierną ruchliwość, inni rozładowują napięcia poprzez żywe, impulsywne mówienie, u innych pojawi się zahamowanie ruchowe itp. Swoistymi zachowaniami są zachowania instynktowne, których przykładem może być:

• chowanie się dzieci podczas pożaru w różnego rodzaju kryjówkach (np. w szafach, pod łóżkami, w łóżkach itp.),
• szukanie fizycznej bliskości drugiego człowieka,
• otaczanie troska osób bliskich (np. osłanianie własnym ciałem),
• szukanie – także przez dorosłych- schronienia w otoczeniu, często przy niewłaściwej ocenie sytuacji (np. chowanie się w toaletach, w piwnicach itp., stających się śmiertelną pułapką).

Zachowani ludzkie są różne w zależności od zaistniałego zdarzenia, które spowodowało poczucie zagrożenia życia lub zdrowia. Wyróżnia się trzy fazy.
W fazie I – zaczynającej się od momentu wystąpienia zagrożenia i trwającej do czasu, gdy akcja ratunkowa zaczyna przybierać zorganizowany charakter i możliwe jest ograniczenie rozwoju zagrożenia, wyróżnić można trzy etapy:
Etap pierwszy tej fazy trwa od momentu wystąpienia symptomów zagrożenia do czasu rozpoczęcia spontanicznych działań ratunkowych. Człowiek w tym okresie jest zdezorientowany, strach przeradza się w przerażenie. Charakterystyczne zachowania to:

• zwiększenie potrzeby mówienia,
• chichot przeradzający się w niepohamowany śmiech,
• drżenie ciała, a zwłaszcza kolan,
• zwiększona potrzeba ruchu (bieganie bez celu będące przejawem przygotowania do ucieczki),
• przyśpieszenie oddechu i kołatanie serca,
• bladość lub niekiedy czerwienienie się,
• biegunka, czasem niekontrolowane oddawanie moczu i kału.

Po otrząśnięciu się z pierwszego szoku wywołanego zaskoczeniem, występuje dążenie do zorientowania się w sytuacji i podjęcie racjonalnych prób wydostania się z zagrożenia z jednoczesnym wyczekiwaniem pomocy z zewnątrz. W przypadku zbiorowisk ludzie łączą w grupy, szukając kontaktu z innymi, licząc na wzajemną pomoc.
Drugi etap to przechodzenie od spontanicznych do zorganizowanych i ukierunkowanych działań ratunkowych. Ujawniają się ochotnicy zdolni do przewodzenia innymi, stając się nieformalnymi przywódcami. Wokół nich gromadzą się inni, by pod ich kierownictwem podjąć określone zadania. Część osób zachowuje bierność i są one skłonne do stworzenia trudnego do opanowania tłumu. Na tym etapie połączone zostają wysiłki osób zagrożonych i ratowników.
Etap trzeci następuje wówczas, gdy zaczyna funkcjonować odpowiednio zorganizowana akcja ratownicza. Ludzie zaczynają skutecznie przeciwstawiać się zagrożeniu i mogą już ograniczać dalszy jego rozwój, co jest efektem skonsolidowania wysiłków – zarówno zagrożonych, jak i ratowników. W końcu tej fazy ludzie zaczynają panować nad sytuacją. Wiele jednakże zależy od tego, czy człowiek potrafi opanować emocje, ocenić swe położenie i dostrzec szansę ratowania samego siebie, innych ludzi bądź ważne dla niego dobra materialne.

Faza II – to okres całkowitej likwidacji sytuacji zagrożenia i ostatecznego usuwania jej skutków, dogaszani pożaru, odgruzowywania obiektu, usuwania rumowiska itp. W tej fazie najtrudniej jest włączyć ludzi obecnych na miejscu zdarzenia do końcowych działań. Dotyczy to także ratowników zmęczonych zarówno fizycznie, jak i psychicznie.
Zatem im większą będziemy posiadać wiedzę na ten temat tym skuteczniej zadziałamy w sytuacji trudnej dla nas samych i naszych uczniów.

Zasady zachowania się uczniów po ogłoszeniu alarmu w szkole
Alarm lokalny w szkole jest  jednym z kilku rodzajów alarmów, które mogą być ogłaszany w okresie pokoju na skutek wystąpienia zagrożeń ekologicznych lub innych spowodowanych działalnością człowieka. Ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa w razie zagrożenia życia i zdrowia młodzieży znajdującej się na terenie szkoły.
Najczęstszymi przyczynami , dla których może zajść konieczność ogłoszenia alarmu w szkole, to zagrożenia związane z powstaniem pożaru a także możliwość rozprzestrzenienia na terenie szkoły niebezpiecznych substancji chemicznych lub ładunków wybuchowych.
Najważniejszym działaniem jakie należy podjąć w przypadku stwierdzenia zagrożenia jest jak najszybsze powiadomienie wszystkich będących w strefie zagrożenia o niebezpieczeństwie i natychmiastowe podjęcie działań mających na celu ratowanie zdrowia i życia osób zagrożonych.
Problem ten rozwiązuje sygnał alarmu lokalnego, którym w szkole są trzy sygnały dzwonka, trwające około 10 sekund każdy następujące bezpośrednio po sobie.
Alarm lokalny w szkole, jest sygnałem, który powinien być znany wszystkim uczniom i pracownikom szkoły. Tylko w wypadku, gdy nastąpiło bezpośrednie zagrożenie życia, nauczyciel sam podejmuje decyzję o ewakuacji, nie czekając na ogłoszenie alarmu.
O ewakuacji innych pomieszczeń decyduje dyrektor. Dyrektor po otrzymaniu meldunku od nauczyciela lub innej osoby zgłaszającej zagrożenie oraz rozpoznaniu sytuacji podejmuje decyzję o zawiadomieniu straży i ogłoszeniu alarmu. W sytuacjach braku prądu, sygnał alarmowy może być ogłaszany za pomocą gwizdka lub dzwonka ręcznego z jednoczesnym komunikatem słownym podawanym przez osoby ogłaszające alarm. Jest to sygnał do natychmiastowego działania dla wszystkich pracowników szkoły oraz do bezwzględnego wykonywania poleceń nauczycieli przez uczniów. Wszystkie działania od tej chwili są podporządkowane temu aby jak najszybciej i bezpiecznie wszystkie osoby znajdujące się na terenie szkoły ewakuowały się z budynku. Musimy wiedzieć, że od tej chwili bezwzględnie podporządkowujemy się poleceniom osób funkcyjnych, w przypadku uczniów taką osobą jest nauczyciel, z którym w tym momencie mamy zajęcia.
Akcją nie może kierować wiele osób, bo prowadzi to tylko do dezorientacji i możliwości wybuchu paniki.

Po rozpoznaniu przez nauczyciela zagrożenia i po dokonaniu oceny sytuacji decyduje o możliwej i najkrótszej drodze ewakuacji z budynku. Uczniowie na polecenie nauczyciela ustawiają się w szeregu i w sposób zorganizowany kierują się do wskazanego wyjścia ewakuacyjnego. Poruszać się należy po prawej stronie korytarzy i klatek schodowych , wykonując polecenia osób funkcyjnych. Nauczyciele z uczniami mającymi zajęcia na wyższych kondygnacjach schodzą po stwierdzeniu, że uczniowie niższych kondygnacji opuścili już budynek i drogi ewakuacyjne są już wolne. Po opuszczeniu budynku uczniowie wraz z nauczycielem udaje się na miejsce zbiórki. Jeżeli alarm jest ogłoszony w czasie przerwy to natychmiast udajemy się ( jeżeli tylko nie zagraża to naszemu bezpieczeństwu) pod salę, gdzie mamy mieć zajęcia i stamtąd pod opieką nauczyciela postępujemy jak poprzednio.

Zbiórka na placu alarmowym jest ważnym momentem dla sprawdzenia stanu ilościowego klasy i ustalenia osób nieobecnych. Jest to bardzo istotne dla prowadzenia akcji ratunkowej przez wezwane służby ratownicze.

A oto najważniejsze zasady, które powinien pamiętać i przestrzegać każdy uczeń z chwilą ogłoszenia alarmu w szkole:

• słuchaj i wykonuj dokładnie polecenia nauczyciela,

• bądź opanowany, nie ulegaj panice,

• po przerwaniu zajęć udaj się wraz z klasą, drogą wskazywaną przez nauczyciela na miejsce zbiórki,

• pomagaj osobom słabszym,

• bezwzględnie podporządkowuj się osobom funkcyjnym,

• nie lekceważ zagrożenia, nawet wówczas, gdy nie zagraża ci bezpośrednio.